Fistül Nedir?

Fistül hastalığı, makat bölgesindeki iki iç organ ya da iç organlar ile cilt tabakası arasında oluşan bir bağlantı kanalıdır. Makat bölgesinde görülen fistül kanalları oluştukları bölgedeki organların yaralanması veya bölgedeki apse oluşumu nedeniyle ortaya çıkmaktadır.

Anal Fistül Nedir ?

Makat bölgesi, küçük bir bölge olmasına karşın, vücudumuz için oldukça önemli görevleri olan bir bölgedir. Makatta meydana gelen makat fistülü çok farklı şekillerde belirti gösterebilmektedir. Ne yazık ki bu rahatsızlığın öncesinde kesin koruma sağlayabilecek herhangi bir önlem alabilmek mümkün olmamaktadır.

Anal fistül hastalığının nasıl bir hastalık olduğunu anlayabilmek için makat bölgesini yakından incelemek gerekir. Bağırsağın son bölümünde bulunan makatta iki ayrı kas tabakası bulunmaktadır. İç ve dış kaslar olarak ayrılan makat kaslarının farklı görevleri bulunur. İç makat kasları istemsiz olarak çalışan bir yapıya sahiptir.

Dış tabakada yer alan dış makat kasları ise istemli çalışan ve dışkılama esnasında dışkı tutma görevini üstlenen kaslardır. Her iki kas türü de dışkılama ve dışkı ile gaz tutma konusunda önemli bir rol üstlenmektedir.

Makat kanalı, kanaldaki epitel doku üzerinde bulunan deri ile birleşmektedir. Bu birleşme bölgesinde ise bezler ile kıl oluşumları bulunmaktadır. İç kasta yer alan bu bezler, tuvalet ihtiyacımızın rahat bir şekilde giderilmesi için dışkılamada önemli bir görev üstlenmektedir. Bu bölgede meydana gelen herhangi bir yaralanma örneğin; ıkınma hareketi ile dokuların zorlanması veya bölgede travmaya neden olabilecek bir durum sonucu meydana gelen çatlaklar, bu bezlerin de zarar görmesine neden olmaktadır. Tedavi edilmeyen çatlaklar, dışkılama esnasında sürekli bakteriler ile temas ettiğinden bir süre sonra bu bezlerde iltihaplanmalar oluşmaktadır.

Makat bölgesinde görülen bu iltihaplanma, vücut bağışıklık sistemi tarafından vücudun kendini koruması için dışarı atılmaya çalışılır. Makatta cilde yakın bir bölgeden dışarı verilmeye çalışılan bu apse enfeksiyonu nedeniyle bağırsak ve cilt dokusu arasında bir kanal oluşur. Apsenin taşınması için istenmeyen bir tünelin ortaya çıkması sonucunda anal fistül hastalığı meydana gelir.

Anal Fistül Belirtileri

Anal fistül hastalığı makat bölgesinde görülen kendine özgü şikayetlere neden olmaktadır. Genellikle makat kenarında şişlik, dolgunluk hissi ve bazı durumlarda da apseye bağlı görülen kötü koku şeklindedir. İlerlemiş fistüllerde kişi iç çamaşırında sarı renkli lekelerle de karşılaşabilmektedir.

Birbiri ardına görülen ve pek çok anal fistül hastasında görülen belirtileri sıralamak gerekirse;

  • Fistül kanalının makat etrafında yer alan giriş deliği, şişlik,
  • Makat içinden gelen vücut tarafından drene edilen iltihap,
  • Dışkılama esnasında yaşanan ağrı,
  • Apse nedeniyle görülen sarı renkli iltihap akıntısı ve buna bağlı oluşan kötü koku,
  • Dışkılama sırasında ortaya çıkan kanama ya da daha sonra iç çamaşırında görülen kan lekeleri.

Hastalar yukarıda yer alan belirtilerden herhangi biri ile karşılaşıldığı anda ertelenmeden, kesin tanı için Proktoloji yani Makat Hastalıkları alanında uzman bir doktora başvurulmalıdır.

Anal Fistül Neden Olur?

Anal fistül, makat fistülü ve perianal fistüllerin oluşumu hakkında birçok hipotez yer almaktadır. Çoğu hastanın tesadüfi bir şekilde bu hastalık ile karşılaştığını söylemek mümkündür. Makat bölgesinin birtakım nedenlerle tahrip olması hastalığın oluşum nedenlerinin başında bulunmaktadır. Kabızlık ya da ishal atakları sırasında zorlanmalara bağlı olarak makatta meydana gelen tahriş ve çatlaklar ilerleyen süreçte iltihaplanmaktadır. Makattaki bu yaralanmış bölgelerin tedavisi yapılmadığında da iltihaplanma, fistül kanalı oluşumuna zemin hazırlamaktadır.

Makat çatlağına ya da makattaki tahrişe bağlı olarak meydana gelen apse, cilt dokusuna doğru bir direne oluşturur ve cilt üzerine taşar. Bu boşaltım da fistül kanalıyla gerçekleşmektedir. Genellikle uzun süre kabız ya da ishal kalmak gibi makat bölgesine zarar veren durumların anal fistül nedenleri arasında yer aldığı söylenebilir.

Öncelikle makat bölgesi her zorlandığında veya her kabızlık ve ishal sonucu anal fistül hastalığı görülmeyebilir.  Bazı durumlarda farklı bağırsak hastalıkları nedeniyle fistül hastalığı oluşabilmektedir.  Chron ya da ülseratif kolit gibi bazı makat bölgesi kanserlerinden de kaynaklanabilmektedir.

Anal Fistül Çeşitleri

Anal fistül hastalığı makat kaslarını kat ettikleri dokulara göre isimlendirilerek çeşitlere ayrılır. Bu fistül çeşitleri; transsfinkterik fistül, suprasfinkterik fistüller, ekstrasfinkterik fistül ve intersfinkterik fistüllerdir.

Transsfinkterik Fistül

Bu fistül çeşidinde makatı kontrol etme görevi üstlenen dış makat kasının arasından geçen bir fistül kanalı bulunmaktadır.

Suprasfinkterik Fistül

Bu fistül çeşidinde, makat bölgesinde bulunan ve makatı kontrol etme görevini gerçekleştiren tüm makat kaslarının üstünden geçen bir fistül kanalı oluşmuştur. Ve kanal makat içine açılmaktadır.

Ekstrasfinkterik Fistül

Bu fistül hastalığında oluşan kanal, makatın etrafını saran cilt dokusu ile kalın bağırsağın sonundaki rektum bölgesinin içine doğru ilerlemiş bir yol çizer.

İntersfinkterik Fistül

Oluşan apse kanalının seyri iç ve dış makat kaslarının arasında bulunmaktadır. Dış fistül ağzı makata yakın ve iç fistül ağzı ise çoğu zaman anal kanal bölgesinin girişindedir.

Anal fistül hastalığına sahip kişilerde yüzde 90 oranında basit fistül çeşitleri görülmektedir. Fakat tedavisi ertelenen bu rahatsızlık ilerleyen dönemde komplike bir durum alarak tedavi süreci daha uzun ve zorlu geçen karmaşık fistül yapılarına dönüşmektedir.

Anal Fistül Kansere Çevirir Mi?

Fistül hastalığı makat bölgesinde yaşanan travmatik bir durum sonucunda oluşan iltihaplanmanın bağışıklık sistemi tarafından atılmaya çalışılmadı nedeniyle ortaya çıkan bir hastalık olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle görülen belirtiler bazı bağırsak ve makat kanserleri ile de benzer özelliktedir.

Örneğin dışkılama sırasında görülen kanamalar ya da makattaki dolgunluk hissi gibi şikayetler kanser hastalıklarında da görülmektedir. Bununla birlikte eğer çok uzun yıllar tedavi edilmemiş bir anal fistül hastalığı bölgede devamlı bir iltihaba dayalı akıntıya neden olduğundan bir süre sonra kanserli hücrelerin ilerlemesine neden olacaktır.

Araştırmalar gösteriyor ki 10 yıl süre ile devam eden iltihaplanma durumu bölgedeki hücrelerin de kanserleşmesine neden olabilmektedir. Bu yüzden belirtiler ile karşılaşıldığında mutlaka uzman bir doktora muayene olunmalı ve şikayetlerin altında yatan asıl sebep kesin bir şekilde belirlenmelidir. Uzmanlar, gerekli gördüğü takdirde ayırıcı tanıyı koyabilmek için kolonoskopi ya da rektoskopi gibi farklı tetkiklere de başvurabilmektedir.

Fistül Tanısı Nasıl Konur?

Fistül hastalığı genellikle uzman bir proktoloji hekimi tarafından hastanın şikayetleri dinlenerek ve fiziki muayene yapılarak konulur. Gereken durumlarda bazı ek tanı yöntemlerine de başvurulabilmektedir. Örneğin; kolonoskopi, sigmoidoskopi, fistulogram ya da endoskopi yöntemlerinden yararlanılabilmektedir. Çoğu durumda iltihaplanma şikayeti bulunan hastalara yapılan detaylı bir anal bölge muayenesi ile fistül oluşumu ihtimali göz önüne alınır.

Mavi boya (metilen mavisi) testi adı verilen fistül tanı yöntemiyle ağrılı olmayan bir muayene gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca detaylı anoskop muayenesi de oldukça yaygın kullanılan yöntemler arasında yer almaktadır. Rektoskopi adı verilen işlem endoskopi cihazı ile gerçekleştirilmekte ve anal var ise fistüle eşlik eden hemoroid ve fissür gibi diğer makat hastalıklarının tanılanmasını sağlamaktadır. Sigmoidoskopi cihazı ile de daha ayrıntılı bir muayene gerçekleştirilebilmektedir. Kolonoskopi cihazı sayesinde ise fistül hastalığının yanı sıra belirtilerin asıl sebebi olabilecek Crohn gibi makat rahatsızlıkları tanılanabilmektedir. Fistülografi adı verilen yöntemle de fistül ağzından enjekte edilen bir sıvı madde ile fistül kanalının açtığı yol tespit edilmektedir.

Fistül Tedavi Edilmezse Ne Olur ?

Anal fistül hastaları çoğu zaman önlerinde yalnızca klasik cerrahi ameliyat seçeneği olduğunu düşündüklerinden ne yazık ki tedavi olmayı ertelemektedir. Hem ameliyat sırasında alınacak olan narkoz korkusu hem de ameliyat sonrasında yaşanabilecek olan gaz ve dışkı kaçırma gibi ameliyat komplikasyonları nedeniyle hastalığın ilerlemesine izin vermekte ve tedavi olmamaktadır. Bu şekildeki bir erteleme maalesef fistül hattının karmaşık bir hale gelmesine ve vücutta biriken iltihabın kompleks bir kanal oluşturmasından başka bir duruma yaramayacaktır. Bu süreçteki tedavinin zorlaşmasının yanı sıra ihmal edilen fistül hastalığı kanser gibi daha riskli hastalıklara da sebep olabilir. En çok gerçekleşen sorun ise, tedavi edilmeyen perianal fistüllerin devamlı akan iltihap nedeniyle makat bölgesinde mantar hastalığına neden olmasıdır. Mantar sonucu makat ve anüste sürekli bir kaşıntı şikayeti açığa çıkmaktadır.

Anal Fistül Tedavisi

Anal fistüller klasik cerrahi ameliyatlar ve günümüzde avantajlarından dolayı daha çok tercih edilen ameliyatsız tedavi yöntemleri ile kontrol altına alınmaktadır. Çoğunlukla klasik ameliyat olmayı düşünen hastaların kafasında makat kaslarının zarar görmesi durumu üzerine soru işaretleri oluşmaktadır. Üstelik ameliyat yönteminde kimi zaman aylar süren istirahat ve çok sık pansuman yapılması gerekliliği gibi konular da hastaları düşündürmektedir.

Fistül hastalığı nedeniyle kişilerin çektiği zorlukların tedaviyle son bulması beklenirken ciddi bir ameliyat sürecinden geçen hasta, uzun bir süre daha konforlu günlerine ulaşamamaktadır. Hastanın tedavisinin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilerek kısa sürede sosyal yaşantısına dönebilmesi için tedavi yöntemi ve tedaviyi uygulayan hekimin deneyimli olması oldukça büyük bir önem taşır.

Bu noktada tedavi esnasında makat bölgesinde bulunan kaslara zarar verilmeden tedavi sağlanmalıdır.

Leave a reply